Tuinkunstenaars van weleer inspireren

Weinig mensen zijn zo invloedrijk geweest voor de tuinarchitectuur als Leonard Anthony Springer. Er zijn wel 1100 (!) schetsen en ontwerptekeningen van zijn hand bekend. Veel van zijn creaties leven nog steeds, zoals bij Paleis Noordeinde in Den Haag, het Arboretum de Dreijen in Wageningen en het Oosterpark in Amsterdam.
Toen ik het Oosterpark bestudeerde, raakte ik gefascineerd. Die vloeiende paden, zichtassen, boomgroepen, vijvers en de groene omlijsting doen de stad even verdwijnen. Later paste hij ook de eclectische stijl toe, een mengvorm van bijvoorbeeld de Engelse landschapsstijl en Franse neobarokstijl, organisch én geometrisch.

Omdat tuinarchitectuur voor 1900 nog nauwelijks bestond in Nederland, leerde Springer het vak vooral door zelfstudie van architectuurgeschiedenis en buitenlandse tuinen en parken. Zijn vader was schilder en dat zie je. Zijn ontwerpen zijn kunstzinnige aquarellen, met in 3D getekende bomen. Daardoor wordt de ruimtelijkheid direct zichtbaar. Daar kan Photoshop nauwelijks tegenop!

Springer kon wel principieel en driftig van karakter zijn. Hij keerde zich fel tegen het samengaan van tuinkunst en tuinbouw, volgens hem moest de ontwerpvrijheid heilig blijven. Toch kan samenwerking vruchtbaar zijn. Ik organiseerde ooit voor Young NVTL een workshop met kwekers Cor Bras en Cor van Gelderen. Het was een dag vol wederzijdse inspiratie, van kennis over planten en de creativiteit van ontwerpen.

Naast zijn ontwerpen schreef Springer talloze artikelen en stond hij aan de wieg voor de Bond van Nederlandse Tuinarchitecten (BNT). In 1925 werd Springer op zeventigjarige leeftijd geridderd tot de Orde van Oranje-Nassau. Een terechte eer voor de man die ervoor heeft gezorgd dat je lekker met je boterham kan genieten in het romantisch groen.

Hij is de eerste die me opvalt in het gezelschap van de tuinkunstenaars, met die zo kenmerkende snor. Daarna in zijn biografie als parkarchitect en leerling van Édouard André, de gemengde stijl die zijn werk typeert: ‘le style mixte’. Hij weet een combinatie te maken tussen geometrische en natuurlijke lijnen. Wat me bij blijft is zijn nauwgezette vakmanschap, de gedrevenheid en passie die spreken uit de teksten en citaten in het boek. ‘Symmetrische bloemperken, een orangerie met tropische planten, een moestuin en het prachtige rosarium verraden de inbreng van de mens. Maar daarnaast laten we de natuur vrij. Beplant met bomen die van ver komen, alleen voor ons genot.’

Landgoederen en buitenplaatsen als landgoed Middachten, de kasteeltuinen van buitenplaats Amerongen en landgoed Zuylestein zijn van zijn hand. Plekken die grote indruk op me hebben gemaakt en die ik tijdens de beginjaren van mijn studie leerde kennen.

Hij inspireert mij omdat zijn liefde voor het vak spreekt uit zijn hand en levensloop. Zijn verfijnde tekeningen en schetsen met parterres en bloemperken tonen een enorme discipline en oog voor detail. Dat hij op botanische expeditie gaat naar Ecuador en de bijzondere Zuid-Amerikaanse plantencollectie uiteindelijk verloren gaat, vind ik fascinerend.

Ik lees over een voorganger met lef, ondanks dat hij ook periodes kent van twijfel. Dat hij zichzelf parkarchitect noemt, vind ik een slimme keuze omdat hij zich daarmee onderscheidt. Er ligt een schoonheid en doordachte detaillering verborgen in zijn tekeningen en stijl. Ik had graag een dag met hem gewerkt in zijn atelier aan een van die prachtige landgoederen.